LMV’nin Meşalesi Mübadilleri Aydınlatıyor

İSKENDER ÖZSOY

Türkiye’nin tanık olduğu göç dalgalarından en önemlisi, etkileri bugün hâlâ devam eden “derin acı” mübadelenin 101. yılındayız.

Türkiye’yle Yunanistan arasında 30 Ocak 1923’te tarihinde Lozan’da imzalanan protokolle Türkiye’deki Ortodoks Rumlarla Yunanistan’daki Müslümanların zorunlu göçü öngörüldü.

Sözleşmenin imzalanmasından sonra Yunanistan’a yaklaşık 1 milyon 200 bin Ortodoks Rum gitti, yaklaşık 500 bin Müslüman geldi.

Din temelli sözleşmenin birinci maddesi “Türk topraklarında yerleşmiş Rum Ortodoks dininden Türk uyruklarıyla, Yunan topraklarında yerleşmiş Müslüman dininden Yunan uyruklarının, 1 Mayıs 1923 tarihinden başlayarak, zorunlu mübadelesine girişilecektir. Bu kimselerden hiçbiri, Türk Hükümetinin izni olmadıkça Türkiye’ye, Yunan Hükümetinin izni olmadıkça Yunanistan’a dönerek orada yerleşemeyecektir.” diyordu.

Dünya tarihinde ilk kez uluslararası bir sözleşme imzalanmış zorunlu göç konusunda. Hem de kimseye sormadan, “Gitmek istiyor musunuz?” diye.

Mübadillere bir daha asla “memleket”lerine dönememe, yerleşememe yasağı, hatta cezası getiren sözleşme tarih sayfalarına bir “deri acı” olarak yazıldı.

DOĞRUSUNU BİLELİM

Kamuoyu mübadeleyi 2000 yılına kadar bilmiyordu.

Mübadele dar bir çevrede, daha çok mübadil aileler arasında dile getiriliyor; nedir nasıldır sorularından çok duygusal olarak ele alınıyor, “memleket” sohbetleri yapılıyordu.

Türkiye mübadele gerçeğiyle bir grup mübadil çocuğunun Lozan Mübadilleri Vakfı’nı (LMV) kurmasıyla karşılaştı.

LMV, o yıldan bugüne yılmadan sürdürdüğü konferanslar, seminerler ve kitaplarla mübadeleyi gerçeğini belleklerimize yerleştirdi.

Mübadillerin öncü ve önder örgütü LMV, göç yollarında ve savaşlarda ölenlerin anısına mübadelenin yıl dönümlerinde denize karanfil bırakma etkinliğini de hayata geçirdi.

Bu etkinliklerin birincisi mübadelenin 80. yılında Sarayburnu'nda düzenlendi.

O gün birinci kuşak mübadiller rahmetli Vedia Elgün, Lütfü Karadağ, Mehmet Filiz ve Münevver Yayınoğlu da etkinliğe katıldı.

O gün birinci kuşak mübadiller rahmetli Vedia Elgün, Lütfü Karadağ, Mehmet Filiz ve Münevver Yayınoğlu da etkinliğe katıldı.

LMV bu etkinliğini, 2011 yılında mübadelenin başkenti Tuzla'ya taşıdı.

Vakfın uzun yazışmalardan sonra yetkili makamlardan aldığı izinle mübadelenin 90. yılında da Tuzla Tahaffuzhanesi ilk kez mübadillerin ziyaretine açıldı.

LMV'nin Tuzla'da yaktığı meşale dalga Türkiye'ye yayıldı. O meşale artık mübadilleri aydınlatıyor.

Bu arada Lozan Mübadilleri Vakfı 80. yılda olduğu gibi 30 Ocak’ın yıldönümünü yine Sarayburnu’nda anacak. O gün saat 13.00’de Atatürk Anıtı’na çelek konulmasından sonra savaşlarda ve göç yollarından yaşamını yitirenler anısına denize çiçekler bırakılacak; ardından LMV ve bağlı kuruluşların taleplerini içeren ortak bildiri okunacak. Sarayburnu, İstanbul’a tren ve gemilerle gelen mübadillerin ilk ayak bastığı yerde Ahırkapı Misafirhanesi'nin olması açısından önem taşıyor. 

LMV İzmir Bölge Temsilciği, LMV Mudanya Temsilciği, TUZLADER, Samsun Mübadele Derneği, Bursa Lozan Mübadilleri Kültür ve Dayanışma Derneği 28 Ocak’ta; Kuşadası Mübadele Derneği de 30 Ocak’ta çeşitli etkinlikler mübadelenin 101. yılını anacak. Pendik’te de 29 Ocak 2023 Pazartesi günü saat 19.00’da Atatürk Kültür Merkezi’nde Doç. Dr. Neval Konuk Halaçoğlu’nun “Son Defa Kilitlenen Kapılar” Fotoğraf sergisi açılacak, ardından Pendik ve Mübadele belgeseli gösterilecek.

(İskender Özsoy'un yukarıdaki makalesi 24.01. 2024 tarihinde YENİGÜN Gazetesinde yayınlanmıştır.) Bağlantısı: https://www.yenigungazetesi.net/yazar-yazilari/lmvnin-mesalesi-mubadilleri-aydinlatiyor-152678h