"Cellat" Gölü ve Mübadiller

Cellat Gölü - su baskın alanında "kara tren" -1931

Ahmet Altunsoy

"Eski Türkiye Fotoğrafları" Grubunda paylaşılan bir fotoğraf, geçmişte Torbalı ile Selçuk arasında kalan göl ve sulak alanı gösteriyor

Bu bataklık ve sulak alan, geçmişte sivrisinek yuvası olması dolayısıyla, çevrede sıtmadan kırılan insanların bolluğuna ithafen "Cellat Gölü" olarak adlandırılırdı.. 

Ayasuluk'a (Selçuk) yerleştirilen mübadiller Cellat Gölü yanısıra, Küçük Menderes ve Efes yakınlarındaki bataklıklarda yuvalanan sivrisineklerden yayılan sıtmadan müzdarip idi.

Sözlü anlatımlarında, hastalık nedeniyle yöreyi terkettiklerini; başkaca uygun bir yere yerleştirilmeleri için, o zamanlar (nahiye olan Selçuk'un bağlı bulunduğu) Kuşadası Kaymakamının kapısını aşındırdıklarını dile getirmişlerdir.

(Florina'lı Osman Aran ile Kavala'lı Nazif Seçer sıtmadan dolayı Selçuk yöresinde kendilerine verilen ev-araziyi terkederek Kuşadası'na geldiklerini; aylarca aileleri ile çoluk-çocuk Camiikebir (Kaleiçi) camiine sığınarak barınmaya çalıştıklarını belirtirler. Bu bağlamda, Selçuk'a iskan edilen mübadillerin bir bölümünün de Kuşadası Rum Çanlısı'na (bu günkü Güzelçamlı) nakledilmesi sağlanmıştır..

Cellat gölünün, "Sağlık" ovasına dönüştürülmesi bir bakıma "sıtma ile mücadele" gereği idi.

Mustafa Kemal Atatürk’ün 1931 yılındaki İzmir ziyareti sırasında bataklığın kurutulması kararlaştırılmıştır. 1935 yılında başlayan bataklığın kurutulması işi 1940 yılında tamamlanmıştır. 
Kuşadası körfezi (Pamucak'tan) Cellât Gölü’ne kadar 46 km bir ana kanal ve buna bağlı yan kanallar açılarak, Cellat Gölü kurutulmuştur. 

Gölün kurutulması ile elde edilen 1200 hektarlık arazinin bir kısmı topraksız köylülere bir kısmı da göçmenlere dağıtılmıştır. Kurutulan araziye, eskinin sıtma hastalağı kaynağı "Cellat Gölü" adına karşılık, “Sağlık Ovası” denilmiştir. Ayrıca burada Sağlık Köyü ve istasyonu kurulmuştur. Cellât Gölü’nün 3.5 milyon lira harcanarak kurutulması Türkiye Cumhuriyeti’nin halka ve halkın sorunlarına verdiği önemin bir göstergesidir.

(KAYNAK: Eski Türkiye Fotoğrafları, Osman Aran,Süleyman Aran, Nafiz Seçer'in Kuşadası ve Çevresi'nde Mübadiller, Mübadele ve iskana dair anlatımları..)